Η έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου ήταν αποτέλεσμα της ταυτόχρονης δράσης τριών κυρίως παραγόντων: του ιμπεριαλισμού, του εθνικισμού και του μιλιταρισμού. Ο ιμπεριαλισμός: η πολιτική επέκτασης των βιομηχανικά αναπτυγμένων κρατών σε βάρος άλλων κρατών υπήρξε η κυριότερη αιτία του πολέμου, κυρίως η επιθετική προσπάθεια της ταχύτατα αναπτυσσόμενης Γερμανίας να καλύψει τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα και αγορές μέσω της αναδιανομής του παγκόσμιου πλούτου και των αποικιών, που την έφερε αντιμέτωπη με τη Βρετανία και τη Γαλλία, χώρες που έλεγχαν τις περισσότερες και πλουσιότερες αποικίες. Ο εθνικισμός: έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην ωρίμανση των συνθηκών που οδήγησαν στον πόλεμο. Σε μια Ευρώπη όπου οι πολιτικές αποφάσεις είχαν πάψει πλέον να αφορούν μόνο τους ηγέτες, οι συμπεριφορές των λαών είχαν βαρύτητα. Ο μιλιταρισμός, δηλαδή ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών ενισχυόταν διαρκώς, επιταχύνοντας την πορεία προς τον πόλεμο. Η ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας και η στρατιωτική ενίσχυση της Γερμανίας ώθησαν και τις άλλες ευρωπαϊκές Δυνάμεις στην κλιμάκωση των στρατιωτικών εξοπλισμών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έφερε νέους εξοπλισμούς σε Γάλλους και Γερμανούς. Όπως τανκς και καινούργια άρματα. Δημιουργήθηκαν, επίσης, υποβρύχια και πολεμικά αεροπλάνα. Από τη μία η Αντάντ (Triple Entente - Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία) και από την άλλη η Αλιάνς (Triple Alliance - Γερμανία, Αυστρουγγαρία, Ιταλία και σύμμαχοί τους όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία, συμμαχία γνωστή αλλιώς και ως Τετραπλή Συμμαχία).
Η νίκη της συμμαχικής πλευράς επί της εχθρικής πλευράς έχει αιτία και συνέπεια. Η αιτία έγκειται στην αποφασιστική επέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1917, ενώ η συνέπεια έγκειται στη σύναψη συνθηκών ειρήνης ιδιαίτερα ευνοϊκών για τους νικητές αλλά ιδιαίτερα δυσμενών για τους ηττημένους.
Η Γαλλία ήταν το κεντρικό θέατρο των επιχειρήσεων, αλλά όχι το μόνο. Σίγουρα, πολλές μάχες έγιναν εκεί. Για παράδειγμα: η Μάχη του Μάρνη (Σεπτέμβριος 1914), η Μάχη του Βερντέν (Φεβρουάριος-Δεκέμβριος 1916), η Μάχη του Σομμ (Ιούλιος-Δεκέμβριος 1916). Όμως διάσημες μάχες έγιναν και στο εξωτερικό. Μεταξύ αυτών: η μάχη του Τάνεμπεργκ στη Γερμανία (1914), η Μάχη των Δαρδανελίων ή της Καλλίπολης στην Τουρκία (1915), η μάχη του Καπορέττο στην Ιταλία (1917). Έτσι, το 1917, μετά από τρία χρόνια πολέμου, Σύμμαχοι και αντίπαλοι εξουδετέρωσαν οι μεν τους δε. Κανείς δεν φαινόταν να μπορεί να επικρατήσει έναντι του άλλου. Όμως, το 1917, με την είσοδο στον πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών από την πλευρά των Συμμάχων, όλα άλλαξαν. Η νίκη ενάντια στους Γερμανούς ήταν πια κοντά.
Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της σύγκρουσης, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος γνώρισε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση ονομάστηκε πόλεμος κινήσεων. Πόλεμος κινήσεων είναι όταν «τα στρατεύματα προχωρούν μπροστά στον εχθρό με σκοπό να τον νικήσουν γρήγορα». Αυτό συνέβη το 1914, στην αρχή του πολέμου, από τις 6 έως τις 13 Σεπτεμβρίου 1914, κατά τη διάρκεια της μάχης του Μάρνη, όταν οι στρατιώτες του στρατηγού Ζόφρ απώθησαν τους Γερμανούς που πλησίαζαν στο Παρίσι. Σε αυτόν τον πόλεμο κινήσεων, οι Γάλλοι πάνε να συναντήσουν τον εχθρό, δεν τον περιμένουν. Το ίδιο συνέβη και το 1918, στο τέλος της σύγκρουσης, υπό τη διοίκηση του νέου αρχηγού του επιτελείου, στρατηγού Φος. Αντίθετα, μεταξύ 1915 και 1917, κατά τη δεύτερη φάση της παγκόσμιας σύγκρουσης, ο πόλεμος ήταν πόλεμος θέσεων. Ο πόλεμος θέσεων είναι όταν «τα στρατεύματα περιμένουν το ένα το άλλο χωρίς να προχωρούν το ένα προς το άλλο». Ονομάζεται και πόλεμος φθοράς. Τα στρατεύματα κατέφευγαν τότε σε τρύπες, που έσκαβαν οι στρατιώτες και ονομάζονται χαρακώματα. Αυτά τα χαρακώματα επιτρέπουν στους στρατιώτες όχι μόνο να παρατηρούν, αλλά και να προστατεύονται από εχθρικές επιθέσεις. Αυτό συνέβη από τον Φεβρουάριο έως τον Δεκέμβριο του 1916, στο Βερντέν, κατά τη διάρκεια μιας πολύνεκρης, καταστροφικής μάχης δέκα μηνών που έφερε το θάνατο 300.000 ανδρών και τον τραυματισμό άλλων 400.000.
Μετά τον γαλλογερμανικό πόλεμο του 1871 καμία από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν είχε στείλει τους στρατιώτες της σε κάποια επιχείρηση ενάντια σε άλλη. Η οικονομία είχε βγει δυναμωμένη από τη Μεγάλη Ύφεση του 1870-1880, η επιστήμη και η τεχνολογία έκαναν άλματα και η κυριαρχία τους απλωνόταν με ταχύτητα σε όλο τον κόσμο. Την Κυριακή 28 Ιουνίου 1914, (παλ. ημερολόγιο), η αφορμή για τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο δόθηκε. Ένας σερβοβόσνιος εθνικιστής, μέλος της μυστικής εθνικιστικής οργάνωσης «Μλάντα Μπόσνα» (Νεαρά Βοσνία), η οποία μαχόταν για τη σερβική ανεξαρτησία από την Αυστροουγγαρική αυτοκρατορία, ο 19χρονος Γκαβρίλο Πρίντσιπ, πυροβόλησε και σκότωσε τον διάδοχο του Αυστρο-Ουγγρικού θρόνου, Φραγκίσκο Φερδινάνδο και τη σύζυγό του Σοφία, στο Σεράγεβο της Βοσνίας.
Η δολοφονία του Αρχιδούκα και της συζύγου του Σοφίας στο Σαράγιεβο έγιναν στις 28/6/1914. Ένα τελεσίγραφο που περιείχε τις απαιτήσεις της Αυτοκρατορίας υποβλήθηκε ένα μήνα αργότερα στις 23/7/1914 στο Βελιγράδι. Η Αυστροουγγαρία θεώρησε υπεύθυνη για τη δολοφονία του Αρχιδούκα τη Σερβία και ένα μήνα μετά, στις 28 Ιούλη 1914, της κήρυξαν τον πόλεμο.
Η μάχη του Τάνενμπεργκ διαδραματίστηκε στο ανατολικό μέτωπο του Α' παγκοσμίου πολέμου, κοντά στην πόλη Άλλενστάϊν της τότε Πρωσίας που σήμερα ανήκει στην Πολωνία. Αντιμέτωποι ήταν ο στρατός της Γερμανίας και της Ρωσίας. Νίκησε η Γερμανία διαλύοντας τον στρατό της Ρωσίας που είχε εισβάλει στα εδάφη της Ανατολικής Πρωσίας. Αρχικά η μάχη ονομάζονταν Μάχη του Άλλενσταϊν, αφού αυτός ήταν ο τόπος που είχε διαδραματιστεί. Ωστόσο για προπαγανδιστικούς λόγους, επειδή στο κοντινό Τάνενμπεργκ (σημερινό Στιέμπαρκ της Πολωνίας) το 1410 είχε γίνει μια άλλη ιστορική μάχη, στην οποία το Τάγμα των Τευτόνων (πρόγονοι των Γερμανών) είχε υποστεί σκληρή ήττα.
Η Πρώτη Μάχη του Μάρνη (Première bataille de la Marne) ήταν μια μάχη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έλαβε χώρα μεταξύ 5 και 12 Σεπτεμβρίου του 1914. Η μάχη έληξε με νίκη των Συμμάχων έναντι του Αυτοκρατορικού Γερμανικού Στρατού, σταματώντας την επέλασή του προς το Παρίσι, σταθεροποιώντας το δυτικό μέτωπο και οδηγώντας σε έναν τετραετή πόλεμο χαρακωμάτων.
Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο σημαδεύτηκε από πολιτικές και εδαφικές αναταραχές, καθώς η χώρα παρέμεινε αρχικά ουδέτερη πριν τελικά εισέλθει στη σύγκρουση στο πλευρό των Συμμάχων. Ακολουθεί μια πιο λεπτομερής επισκόπηση του ρόλου της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο: Ουδετερότητα: Όταν ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914, η Ελλάδα δήλωσε την ουδετερότητά της, ακολουθώντας μια μακροχρόνια πολιτική ουδετερότητας και εδαφικής ακεραιότητας. Ωστόσο, αυτή η ουδετερότητα αμφισβητήθηκε λόγω της στρατηγικής θέσης της Ελλάδας στα Βαλκάνια. Πολιτικοί Διχασμοί: Η Ελλάδα ήταν πολιτικά διχασμένη αυτή την περίοδο. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' είχε τη συμπάθεια των Γερμανών και ήταν απρόθυμος να συμμετάσχει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Από την άλλη, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν υπέρ των Συμμάχων, ιδιαίτερα των Βρετανών και των Γάλλων.
Το 1915, οι Σύμμαχοι, ανησυχώντας για την κατάσταση στα Βαλκάνια και θέλοντας να δημιουργήσουν βάση στη Θεσσαλονίκη, αποβίβασαν στρατεύματα στην πόλη. Αυτό οδήγησε σε μια πολιτική κρίση στην Ελλάδα, καθώς θεωρήθηκε ως παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος συγκρούστηκε με τον Βενιζέλο, ο οποίος παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία τον Φεβρουάριο του 1915. Ο Βενιζέλος παραιτήθεκε ύστερα από την άρνηση του Βασιλιά να αποσταλούν στρατεύματα στη συμμαχική εκστρατεία της Καλλίπολης, με αντάλλαγμα τη Σμύρνη. Ο Βενιζέλος ξανακέρδισε τις εκλογές με διακύβευμα τη συμπαράταξη της χώρας με την Αντάντ.
Η Εκστρατεία της Καλλίπολης ή Μάχη της Καλλίπολης ήταν πολεμική επιχείρηση της Αντάντ, από τις 19 Φεβρουαρίου 1915 μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 1916, για την κατάληψη της χερσονήσου της Καλλίπολης, μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που είχε πρόσφατα ενταχθεί στις Κεντρικές Δυνάμεις. Στην εκστρατεία αυτή, βρετανικά, γαλλικά και αποικιακά στρατεύματα επιχείρησαν, αποτυχημένα, να καταλάβουν τα στενά των Δαρδανελίων ώστε να αποκαταστήσουν τη θαλάσσια τροφοδοσία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η μάχη του Βερντέν ήταν από τις κρισιμότερες μάχες του Α΄ παγκόσμιου πόλεμου και έλαβε χώρα στο δυτικό μέτωπο. Αντίπαλοι ήταν ο γερμανικός και ο γαλλικός στρατός που πολέμησαν γύρω από την πόλη Βερντέν (Verdun-sur-Meuse) στη βορειοανατολική Γαλλία. Η μάχη αυτή οδήγησε σε απώλειες δραματικού μεγέθους: πάνω από 250.000 ήταν οι νεκροί και περίπου μισό εκατομμύριο οι τραυματίες. Ήταν η πιο μακρόχρονη μάχη και μια από τις πιο αιματηρές στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Ύστερα από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τη Στρατιά της Ανατολής της Τριπλής Συνεννόησης (Αντάντ), το φθινόπωρο του 1915, η Γερμανική Αυτοκρατορία πρόβαλλε αξιώσεις παραχώρησης και προς τη δική της πλευρά. Στις 13-26 Μαΐου 1916 τα γερμανο-βουλγαρικά στρατεύματα προχώρησαν στην κατάληψη του οχυρού Ρούπελ, αφού το Γ΄και Δ΄ Σώμα του ελληνικού στρατού είχαν διαταγές από το Γενικό Επιτελείο Στρατού να μην προβάλλουν αντίσταση. Ο φιλοβενιζελικός δημοσιογράφος Γ. Βεντήρης έγραψε πως η παράδοση του Ρούπελ αποτέλεσε «αίσχος εις τας ημέρας του ελληνισμού». Στη συνέχεια ακολούθησε η παράδοση της Καβάλας, της Δράμας και των Σερρών, καθώς και η παράδοση του ελληνικού Δ' Σώματος Στρατού, με περισσότερους από 7.000 αξιωματικούς και στρατιώτες να καταλήγουν αιχμάλωτοι στο γερμανικό στρατόπεδο του Γκέρλιτς.
Η Μάχη του Σομμ (Bataille de la Somme) έλαβε χώρα στις όχθες του γαλλικού ποταμού Σομμ, ήταν μια από τις πιο φονικές μάχες του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, με 400.000 απώλειες των Βρετανών και περισσότερες από 1.200.000 όλων των εμπολέμων. Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί με τις συμμαχικές δυνάμεις προσπάθησαν να περάσουν μέσα από το γερμανικό μέτωπο κατά μήκος μίας έκτασης 40 χλμ. βόρεια και νότια του ποταμού Σομμ στη βόρεια Γαλλία. Ένας από τους στόχους της μάχης ήταν να αποσπάσουν τις γερμανικές δυνάμεις από τη μάχη του Βερντέν. Στο τέλος της μάχης, οι απώλειες στον Σομμ ήταν μεγαλύτερες από εκείνες του Βερντέν. Ήδη την πρώτη ημέρα της μάχης, την 1η Ιουλίου 1916, ο βρετανικός στρατός θρήνησε 19.240 νεκρούς. Η 1η Ιουλίου ήταν η πιο αιματηρή ημέρα στην ιστορία του βρετανικού στρατού. Παρόμοιες απώλειες είχαν όμως και οι άλλοι στρατοί.
Μάχη που διεξήχθη ανάμεσα στον Βασιλικό Στρατό της Ιταλίας (με την πλευρά της Αντάντ) και στους στρατούς της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανίας η Μάχη του Καπορέττο (ή Δωδέκατη Μάχη του Ιζόντσο) έληξε με πανωλεθρία του ιταλικού στρατού που αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η μάχη έγινε κοντά στο χωριό Καπορέττο (σημερινή Σλοβενία) και κατά τη διάρκειά της, οι νεκροί και οι τραυματίες του ιταλικού στρατού ξεπέρασαν τις 30.000 ενώ οι απώλειες της αντίπαλης πλευράς έφτασαν τις 50.000.
Ο βουλγαρικός στρατός κατοχής αποχώρησε το 1918. Το έτος 1918, η κατάσταση με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι οι Έλληνες στρατιωτικοί και πολιτικοί αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας, αλλά και της Δυτικής Θράκης λίγο αργότερα, μετά από τη Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918) ήταν τραγική. Σύμφωνα με έκθεση του Έλληνα πρεσβευτή στη Σόφια, έως τον Απρίλιο του 1917 περίπου 6.000 άτομα πέθαναν από ασιτία μόνο στην περιοχή της Καβάλας και 4.000 άτομα στη Δράμα, σύμφωνα με το αρχείο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου Η.Π.Α. Η επισιτιστική και ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε σε βάρος των Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας στη διάρκεια της Β΄ Βουλγαρικής κατοχής, διαπιστώθηκε σε όλο το εύρος της μετά την απελευθέρωση των περιοχών. Την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής εξορίστηκαν από την πόλη της Δράμας 1.965 άτομα, από τα οποία επέστρεψαν μόνο 1.359. Από την πόλη των Σερρών και τα χωριά συνελήφθησαν τον Ιούνιο του 1917 3.000 περίπου άνδρες και εκτοπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Βουλγαρίας ως όμηροι για καταναγκαστική εργασία ενώ και το καλοκαίρι του 1918 (τρεις μήνες περίπου προ της ανακωχής) συνελήφθησαν άλλοι 5.000 περίπου άνδρες και εκτοπίστηκαν στη Βουλγαρία και αυτοί ως όμηροι στα Ντουρντουβάκια. Πάνω από το 1/4 των εκπατρισθέντων έχασαν τη ζωή τους από τις στερήσεις, τα βασανιστήρια και την εξοντωτική εργασία και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα τους. Καθοριστική ήταν η συμβολή επιτροπής αποτελούμενης από την Πηνελόπη Δέλτα, την Έλλη Αδοσίδου και τον Αλέξανδρο Ζάννα, στην ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού καθώς και στο σχεδιασμό, την οργάνωση και την εκτέλεση του δύσκολου έργου της παλιννόστησης των χιλιάδων Ελλήνων Ανατολικομακεδόνων ομήρων που βρίσκονταν σε βουλγαρικά στρατόπεδα συγκέντρωσης εκτελώντας καταναγκαστικά έργα στο εσωτερικό της Βουλγαρίας την περίοδο 1917-1918.
Στις 7 Νοεμβρίου 1918 στις 8:20 μ.μ., τέσσερα αυτοκίνητα που μετέφεραν τους Γερμανούς πληρεξούσιους που ήταν υπεύθυνοι για τις διαπραγματεύσεις ανακωχής έφτασαν στην πόλη La Flamengrie. Η πρώτη «κατάπαυση του πυρός» ξεκίνησε, σηματοδοτώντας την έναρξη των διαπραγματεύσεων και το τέλος των εχθροπραξιών. Η ανακωχή υπογράφηκε τελικά στην Κομπιέν στις 11 Νοεμβρίου 1918. Ένα μνημείο από γρανίτη, που ονομάζεται Pierre d'Haudroy, εγκαινιάστηκε στο σημείο το 1925. Πάνω στο μνημείο διαβάζουμε: 1918 - 7 Νοεμβρίου - 8:20 μ.μ. - Εδώ θριάμβευσε η αντοχή των «τριχωτών». Η στήλη καταστράφηκε από τους Γερμανούς τον Αύγουστο του 1940 και αντικαταστάθηκε το 1948.
Πέντε χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου υπογράφεται η Συνθήκη των Βερσαλλιών ανάμεσα στις δυνάμεις της Αντάντ (Entente Cordiale - Εγκάρδια Συνεννόηση) και τη Γερμανία η οποία τερματίζει επίσημα τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
We'd love to hear from you. Please send questions or feedback to the below email addresses.
Before contacting us, you may wish to visit our FAQs page which has lots of useful info on Tiki-Toki.
We can be contacted by email at: hello@tiki-toki.com.
You can also follow us on twitter at twitter.com/tiki_toki.
If you are having any problems with Tiki-Toki, please contact us as at: help@tiki-toki.com
Close