Op 1 januari 1916 kreeg Torhoutenaar Firmin Deprez het bevel zich naar het front te begeven. Hij werd er ingelijfd in de derde compagnie van het derde bataljon van het zesde linieregiment, frontsector Steenstrate (Noordschote- Reninge); eerst als sergeant, daarna als adjudant. Het kantonnement ervan lag in Oostvleteren.
Vandaag plaatsen 38 vooraanstaandende Vlamingen hun naam onder het zogenaamde 'Auto-Rekwest', dat als motto draagt: 'Geen Vlaamsche hoogeschool in Duitsche handen'. De ondertekenaars keren zich tegen de beslissing van Moritz von Bissing, gouverneur-generaal van België, om de Gentse universiteit te vernederlandsen en te heropenen. Die heropening past in de Duitse 'Flamenpolitik', waarmee ingespeeld wordt op verzuchtingen van de Vlaamse beweging, die worstelt met de vraag of ze mogen ingaan op het aanbod van de vijand om een oude eis te verwezelijken. Tot de ondertekenaars van het 'Auto-Rekwest' horen onder meer August Vermeylen, Edward Anseele, Paul Fredericq en Alfons Siffer. Ondanks hun verzet opent de universiteit toch op 24 oktober 1916.
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zondag 16 januari 1916: "Van de weke ontelbare reken wagens en kanons met 6 peerden al naar de westen en ook van den nuchten en nu binst en na de hoogmis en nu nog altijd van Cortemark wat din wat din en schieten."
In de winter 1915-1916 was het voedseltekort in het Marinegebied, het deel van West-Vlaanderen dat door de Duitse marine bestuurd werd, zodanig groot geworden dat de Duitse overheid zich zelfs met de keuze van het plantgoed van de aardappelen ging bemoeien. Van de variant "walen" werd geoordeeld dat die misschien wel lekker was, maar dat hij te weinig kilo's opleverde. Op 18 januari 1916 moesten de burgemeesters bekend maken dat het planten ervan verboden was.
In de eerste helft van 1916 blijft het relatief rustig in de Belgische sector. Toch blijft de oorlog voor verschillende slachtoffers zorgen. Op 20 januari 1916 wordt de 22 jarige Edouard in de midden van de nacht getroffen door een kogel in de onderbuik. Hierbij wordt de dikke en endeldarm op meerdere plaatsen doorboord. In allerijl wordt de jongen afkomstig uit Aartrijke maar wonende in Torhout nog naar Hoogstade gebracht waar hij om kwart voor 1 wordt geregistreerd. Hij houd het nog een dag vol maar sterft uiteindelijk om 16u in de namiddag aan zijn verwondingen. Vandaag ligt hij begraven op de Belgische militaire begraafplaats in Hoogstade in graf 322.
Jules Depuydt schrijft op 21 januari 1916 in zijn dagboek: "De voetartillerie is vanuit Aertrycke vertrokken richting Thourout statie; naar Franrkijk, zegt men."
De nieuwe regeringsploeg stelt een regeerakkoord op: "Van een afzonderlijke vrede met Duitsland kan geen sprake zijn!"
De Torhoutse gemeenteraad keurt op advies van het comiteit voor vluchtelingen de rekeningen goed van de eerste vluchtelingen uit Mechelen en Leuven. De raad deelt ook mede dat de Duitse overheid mistevreden is over gevraagde prijs van de kerkhofgrond.
De Torhoutse gemeenteraad beslist de heer Wostyn een vergoeding te betalen van 4 frank per gewerkte dag voor het uitdelen van meelkaarten. Voor de periode 15/11/1915 t.e.m. 15/01/1916 zal hij een vergoeding ontvangen van 240 franken. De gemeente ontvangt nu de belastingen voor de staat. Voorstel tot het betalen van voorschot op de wedden van staatsambtenaren en gepensioeneerden, voor wie sedert de oorlog niets ontvangen hebben: gepensioeneerden en kleine ambtenaarswedden: 60%; grote wedden: 2.000 franken.
In het gemeenteraadsverslag van 27 januari 1916 lezen we: "Verschillende Torhoutse landbouwers hebben hun verplichting niet getekend zakende het graan dat zij ter beschikking moeten houden voor het gemeentebestuur om de voeding van de bevolking te verzekeren. Volgende zitting zal een lijst opgemaakt worden en maatregelen genomen worden."
Verplichte aangifte van smalsporen (Decauville) en ander vervoermateriaal, tot aanloop van in beslagneming en verplichte verkoop tegen vastgestelde prijzen aan de bezetter.
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zondag 30 januari 1916: "De 3 eerste dagen van de weke geweldig geschoten tegen keizersdag de 27ste. Hodie stukje zeep 1 ½ vierendeeld 45 cent. De koffie geld al 1 fr van ’t kartje. De broodsuiker 35 cent van ’t kartje. Boter in de melk 4,70 de kilo. Smout van ’t comiteit: 2,30. Spek idem 2,80. De terwebroodtjes van 11 vierendeelen 45 centiem."
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zaterdag 6 februari 1916: "Van Dijnsdag alle dagen veel geschoten. Er is weer geen schole meer om gekwetste te leggen. Mr. Edmond Bekaert is dood, gerecommandeert in de hoogmis, overleden tot Knocke peu-être victime de la guerre. O quid est homo. De famillie Bekaart hier toegekomen in 1864 – vader moeder en 3 zoons al weg."
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zondag 7 februari 1916: "8 vliegmachinen en schieten met ne mitrailleur;"
Begin 1916 namen de Duitsers de eerste maatregelen tot inventarisatie van de bevolking. Voortaan moest iedereen in het bezit zijn van een Personalausweis mit photographie, een Eenzelvigheidsbewijs of een identiteitskaart met foto, die regelmatig opgevraagd werd. In de nacht van 9 op 10 februari 1916 gaat het afleveren van identiteitskaarten gepaard met een verplichte volkstelling.
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zaterdag 13 februari 1916: "Ze hebben weer geheel de nacht geschoten en nu nog – al de soldaten moeten weer weg. Men laad overal wagens ma ja, er zuller weer ander komen."
In de Verklaring van Sainte-Adresse verbinden de ministers van Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland zich ertoe, mochten er op een bepaald ogenblijk vredesbesprekingen komen, de oorlog niet te beëindigen zolang België zijn politieke en economische onafhankelijkheid teruggewonnen heeft. Tegelijkertijd moet België ruimschoots vergoed worden voor de geleden schade. De vertegenwoordigers van Italië en Japan delen mee dat ze geen bezwaar hebben tegen de afgelegde verklaring.
Frans Daels en Hilaire Gravez starten met het ‘Secretariaat der Katholieke Vlaamse Hoogstudenten’ om de Vlaamse soldaten aan het front ‘menselijke waardigheid’ bij te brengen. Studiekringen en bibliotheken worden om die reden opgericht en sluitzegels van Joe English uitgebracht.
Algauw had men in Vlaanderen begrepen dat menig Duitse soldaat niet ongevoelig was voor wat extra geld of voor een aanvulling van zijn rantsoen. Uit diverse getuigenissen wordt duidelijk dat het niet altijd moeilijk was om een Duitse militair om te kopen. Op 18 februari 1916 maakte de plaatselijke commandant in Brugge bekend dat het gedaan moest zijn met dat soort praktijken, en zeker in de afdeling van zijn administratie die paspoorten afleverde. Of dit bericht veel indruk gemaakt heeft is maar de vraag.
Jules Depuydt schrijft op 21 februari 1916 in zijn dagboek: "Van den nacht bommen gesmeten te Thourout in de Wyndaelstraat, slechts stoffelijke schade."
In het gemeenteraadsverslag van 21 februari 1916 lezen we: "De hoeveelheid meel nodig voor de voeding der bevolking tussen 1 feb. en 1 sept. 1916: 580.000 kg. Het comiteit levert 402.000 kg. Blijft aan te vullen: 178.000 kg, betekent netto tekort van 46.000 kg. Hiervan moet nog 38.000 kg geleverd worden door de landbouwers. Landbouwers die niet aan hun graanleveringsplicht voldoen, zullen via een lijst uitgeplakt worden en het graan zal opgeëist worden."
René Louwaege wordt met volstrekte meerderheid verkozen tot schepen in vervanging van de overleden schepen Pattyn.
In het gemeenteraadsverslag van 21 februari 1916 lezen we: "De stad betaalt de bestierder van de normaalschool 250 fr voor geneeskundige zorgen van de vluchtelingen (Mechelen, Leuven,…) die aldaar verbleven hebben."
BEKENDMAKING: "Door vonnis van het veldgerecht, gedagteekend den 5 februari 1916, zijn, op grond der verordeningen der opperbevelhebbers der 4. Armee van 3.5.15 en 10.10.15. wegens in het bezit hebben van duiven de Belgen: 1). Vrouw HENRI VANHOVE, geb. Irma Boone 2). LOUIS BOONE, werkman, beiden uit Ruddervoorde, ieder tot twee jaren gevangnisstraf veroordeeld geworden. Thourout, 22 Febr. 1916. Der Gerichtsherr, (get.) Nowina von Axt, Oberstleutnant u. Kommandant."
Gravilo Princip, de moordenaar van aartshertog Frans Ferdinand en zijn vrouw is zwaar ziek. Hij werd gevangen gezet in Theresiënstad in Oosterrijk - nu Terezin in Tsjechië. Zijn arm werd geamputeerd omdat hij open TBC had.
Jules Depuydt schrijft op 2 maart 1916 in zijn dagboek: "Een deel van Reg. 216 zit ook nog in Thourout."
Pogingen tot inmenging van de koning in het regeringsbeleid bestaan al langer. Illustratief voor de groeiende tweespalt tussen de koning en de regering is een gesprek op 3 maart 1916 tussen koning Albert en regeringsleider Charles de Broqueville. Deze laatste liet de koning duidelijk verstaan dat de politiek van de koning niet deze van de regering was. de Broqueville was voorstander van een meer actief optreden aan de zijde van de geallieerden, om op het beslissende moment de kans niet te missen economische voordelen en een territoriale uitbreiding voor het land te bekomen. Hij wilde dat België zou afzien van de door de mogendheden opgelegde neutraliteit. Koning Albert was het daar helemaal niet mee eens. België was de oorlog ingegaan uitsluitend om de neutraliteit te verdedigen.
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op vrijdag 12 maart 1916: "Dijnsdagmorgen was het passage zonder stan al van al Cortemark en Brugge op zeg men, altijd canonwagens met 6 peerden – van ten 7 tot ’s noens nooit geen 10 minut zonder passeren men zou gezeid hebben dat ze al afkwamen maar ’s anderdags weer al schieten de ander dagen nog altijd afkoome – maar ook altijd schieten vooral gister en van den nacht. Vandaag schoone brief van den Paus afgelezen – De paus even als een vader die zijne zonen ziet vechten en wil bemiddelen enz."
Vanaf 12 maart 1916 worden de eerste 'schouwingen' ingericht. Aanvankelijk betreft het de jongelingen, geboren in 1899 en 1900, die zich eens per maand op de Kommandantur moeten komen aanmelden. Ook moeten de geboortes van alle kalveren aangegeven worden aan de Kommandantur en er mogen geen kalveren geslacht worden zonder toelating.
Begin maart worden de zusters van het Sint-Vincentiusinstituut door de Duitse bezetter bedreigd hun kapel afgenomen te worden.
Jules Depuydt schrijft op 18 maart 1916 in zijn dagboek: "De infanterie (1.100 man) dezen morgend vroeg toegekomen van Thourout statie. Zij komen van Wervick-Komen, de 216 die vertrokken is, zit in hunne plaats."
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op vrijdag 19 maart 1916: "Men zegt dat de rogge en de haver nu 60 fr. gelden de 100 kilo maar geen te koop vinden. De menschen en soldaten loopen de melkerij op om boter maar krijgen er maar 1 dag of 2 in de weke een kartje kilo. Nouwers geen suiker meer. Kleen terwe broodtje van 11 vierendeel licht gebakken 24 cens = 48 centimen."
Voor de betaling der opeisingen , onderhoud vluchtelingen, toelagen comiteit der werklozen, onderhoudskosten voor straten en wegen, wordt door het stadsbestuur een nieuwe lening aangegaan van 20.000 fr à 3% terugbetaalbaar binnen 1916. Ook wordt door de raad de tekst opgesteld van de plakbrief zakende de niet of onvodoende levering van graan door de landbouwers.
Er wordt door de gemeenteraad aan de boeren een modelcontract voorgesteld voor het telen en leveren van aardappelen aan de stad: 8 fr/100kg bij het uitdoen en 10 fr/100kg bij maandelijkse levering. Raming: 6.362 personen à 1 kg/dag x 360 d = 2.290.000 kg. Opbrengst: 7.000 kg/ha = 327 ha nodig.
Dat oorlog niet enkel leed brengt op het slagveld maar ook in het hart van Torhout is goed op te merken aan het lot van Leonie Debusschere. Op 14.03.1916 beviel de hoogzwangere Leonie, getrouwd met Camillus Verlinde, van haar dochter Laura. Wegens de beperkte medische verzorging traden tijdens de bevalling meerdere complicaties op. Haar toestand werd steeds kritieker en op 23 maart 1916 kwam alle hulp te laat. Ze stierf ten gevolge van een gebrek aan medische bijstand op een kleine 3 km van één van de grotere Kriegshospitalen. Ook met Laura ging het snel bergaf. Negen dagen na de dood van haar moeder stierf ook Laura, haar dochter.
Gustaaf Mus, een rijkswachter oorspronkelijk afkomstig uit Dudzele, wordt op 30 maart 1916 in Sint-Amandsberg voor de eerste maal aangehouden, maar weet te ontsnappen. Alles speelt zich af in de pastorij van priester Octaaf Declercq, een medespion. 's Anderendaags, wanneer Gustaaf Mus een koerier wil ontmoeten, wordt hij definitief gearresteerd. Zowel Gustaaf Mus als priester Octaaf Declercq worden terechtgesteld op 11 augustus 1916.
Deze dag staat in de Nederlandse geschiedenis bekend als de 'alerte van 31 maart 1916'. Nederland riep toen de mobilisatie uit als een antwoord op Duitsland. Duitsland wilde de verzekering van Nederland dat het troepen op de oever van de Schelde zou stationeren om een eventuele Britse invasie van Zeeuws-Vlaanderen af te stoppen. De Duitsers hadden immers uit betrouwbare bron vernomen dat Groot-Brittannië een aanval pleegde. Omdat de Nederlandse regering de bevolking niets vertelde over het waarom van deze mobilisatie, ontstonden er geruchten allerhande. De soldaten kregen zelfs noodrantsoenen. Op 2 april liet Duitsland weten dat het zich vergist had over de komende Britse aanval op Nederland, maar de Nederlanders lieten de mobilisatie toch nog voortduren tot 1 juni 1916.
Spionne Gabriëlle Petit, een winkelmeisje uit Doornik, wordt op zaterdag 1 april 1916 om 5 uur in de ochtend van haar cel in Sint-Gillis naar Schaarbeek overgebracht en doodgeschoten. Ze was drieëntwintig. Gabrielle Petit (○ Doornik, 20/02/1893 † Schaarbeek, 01/04/1916) was een Belgisch verzetsheldin uit de Eerste Wereldoorlog. Ze werd samen met haar zus in een weeshuis geplaatst door haar vader na het overlijden van hun moeder. Als ze 16 was verliet ze de zusters om in Brussel te gaan wonen. Als vrouw alleen was het dan zeker geen makkelijk leven. Ze was vaak depressief en ondernam zelfs een zelfmoordpoging. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was ze verloofd met een militair. Alhoewel ze het liefst aan de zijde van haar verloofde zou strijden, gaf ze zich op als vrijwilligster voor het Rode Kruis. Toen zij haar verloofde hielp te vluchten naar Nederland, zodat hij zich via Engeland weer bij het Belgische leger aan de andere kant van het front kon voegen, werd zij in Folkestone geworven door de Britse inlichtingendienst Wallinger London. In Engeland kreeg ze een korte opleiding die haar moest voorbereiden op spoorwegspionage. De Duitse troepenbewegingen per spoor werden door haar doorgegeven aan de geallieerden. Gebruikmakend van vermommingen reisde ze door België onder de schuilnaam Legrand (de grote, het omgekeerde van haar echte naam). De rapporten schreef ze op kleine blaadjes zijdepapier die ze in haar kleding verstopte. Begin 1916 liep ze echter in de val. Ze werd verraden, gearresteerd en ter dood veroordeeld voor "krijgsverraad bestaande uit verspieding". In de gevangenis van Sint-Gillis schreef ze op de muur: "Ik vraag geen genade, om de mof te laten zien dat ik mijn voeten aan hem veeg."
Op 1 april 1916 maakte de Duitse bevelvoerende admiraal voor het Marinegebied de nieuwe maximumprijzen voor spek en hesp bekend: spek en gerookte hesp mochten maximaal 5 frank per kilo kosten, en voor gekookte hesp mocht maximaal 7 frank per kilo aangerekend worden.
Vanaf heden moet het vee gemerkt worden, geringeld, geteld en opgegeven, en maandelijks moet de toestand van het vrouwelijk vee worden meegedeeld.
Op 3 april 1916 moest burgemeester Visart van Brugge op bevel van de Duitse overheid bekendmaken dat alle stoffen "bestemd om er vlaggen van te vervaardigen" in beslag genomen waren. Alle personen en organisaties die dergelijke stoffen in hun bezit hadden
Op 6 april 1916 maakte de Duitse Kommandant in Brugge bekend dat vensters, vitrines en open deuren met ingang van 9 april vanaf 9 uur 's avonds verduisterd moesten worden. Op die manier moest voorkomen worden dat vijandelijke vliegtuigen de stad 's nachts al te gemakkelijk zouden kunnen aanvallen. Alle straatverlichting uitdoen vonden de Duitse bezetters dan weer geen goed idee. Blijkbaar voelden zij zich niet genoeg op hun gemak in de stad om 's nachts door compleet donkere straten te durven lopen.
In de lente van 1916 was er in het Marinegebied zoals overal in het bezette land een groot tekort aan voedingswaren. Vooral vlees was er veel te weinig. Eén van de maatregelen die de Duitse bezetters daarop namen was een verbod op het slachten van dieren die nog niet volgroeid waren, of waarvan aangenomen kon worden dat ze nog wat kilo's konden aankomen. Op 7 april 1916 moest de burgemeester van Brugge bekendmaken dat runderen die nog geen twee jaren oud waren, of ossen en stieren die nog niet op hun maximale gewicht waren, niet geslacht mochten worden. Tegelijk herinnerde hij aan het verbod op het uitvoeren van runderen.
De Duitse bezetter gaat driest te werk. Vanaf heden wordt de congregatiekapel gebruikt als bergplaats voor hooi, stro en aardappelen.
Vorig jaar eiste de Duitse overheid de suikerbietenoogst nog op. Op 14 april 1916, moesten de burgemeesters in het Marinegebied in West-Vlaanderen op bevel van de Duitse overheid bekendmaken dat het verboden was dat jaar suikerbieten te zaaien en dat zoveel mogelijk land met haver ingezaaid of met aardappelen beplant moest worden. Omdat de uitvoer van landbouwproducten tussen verschillende bezette gebieden in België verboden was, moesten de bewoners van het Marinegebied hun suiker uit Nederland halen. Het Provinciaal Komiteit zorgde daarvoor.
Na lang Duits verhoor bekent Bertha Denys dat Naeyaert ondergedoken leeft in de schuur van haar vader Charles. Zondagavond 16 april 1916 wordt de voortvluchtige Naeyaert door vier Torhoutse Felgendarmen gevangen genomen nadat hij al 7 maanden ondergedoken leefde in de schuur van landbouwer Charles Denys in de Krombekestraat te Veldegem. Arthur Naeyaert wordt om 11 uur 's avonds opgesloten in de wachtenzaal van de Ortskommandantur in Torhout. Diezelfde nacht kan hij om 3u55 ontsnappen door een vensterraam aan de voorzijde van het stadhuis. Meer info is te lezen in het boek: «ARTHUR NAEYAERT - Schrik der Duitsers» geschreven en uitgegeven door Jozef Vackier.
Op 17 april 1916 werd in Brugge een affiche aangeplakt, waarmee de burgemeester bekendmaakte dat op bevel van de Duitse overheid de eigenaars van cavia's of "Oostindische ratjes" hun dieren tegen de 22ste april moesten aangeven bij de stedelijke gezondheidsdienst in het stadhuis. Wat de Duitsers met de diertjes van plan waren, maakte de burgemeester nog niet bekend, maar erg hoopgevend zag de situatie er voor de diertjes niet uit.
Jules Depuydt schrijft op 19 april 1916 in zijn dagboek: "Aan de grenzen Aertrycke - Thourout was er veel trafic, veel marchandise wierd er van Thourout overgezet naar Aertrycke. Dat is nu totaal verboden."
Op woensdag 19 april 1916, mocht grijs brood in Brugge maximaal 47 centiemen kosten. Wit brood was alleen voor zieken te krijgen, en kostte 63 centiem.
Vanaf heden worden het vlees gerantsoeneerd tot maximum 150 gram per hoofd en per week.
We'd love to hear from you. Please send questions or feedback to the below email addresses.
Before contacting us, you may wish to visit our FAQs page which has lots of useful info on Tiki-Toki.
We can be contacted by email at: hello@tiki-toki.com.
You can also follow us on twitter at twitter.com/tiki_toki.
If you are having any problems with Tiki-Toki, please contact us as at: help@tiki-toki.com
Close