Στην Κρήτη από το 15ο μέχρι το 17ο αι. παρατηρείται αξιόλογη λογοτεχνική ανάπτυξη. Στην ποιητική παράδοση του τόπου επέδρασε η λογοτεχνική δημιουργία της Δύσης. Βασικά γνωρίσματα: η ηρωική αντίληψη της ζωής, το χρέος στην πατρίδα, η αγάπη για την ελευθερία, η εξιδανίκευση του έρωτα και της γυναίκας. Κύριοι εκπρόσωποι:Γεώργιος Χορτάτσης,Μάρκος Αντώνιος Φόσκολος, Βιτσέντσος Κορνάρος
Κλασικισμό ονομάζουμε την τάση για μίμηση και προσέγγιση του κλασικού που επανέρχεται κάθε τόσο στη λογοτεχνία και γενικότερα στην τέχνη. Στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, τα κλασικιστικά στοιχεία είναι έντονα από την Αναγέννηση μέχρι και το 18ο αιώνα, ενώ σε μικρότερο βαθμό μπορούμε να τα εντοπίσουμε σε όλες τις εποχές. Μεγάλη άνθιση γνώρισε στη Γαλλία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη κατά τον 18ο αιώνα και εκφράστηκε σε όλες τις μορφές της τέχνης: την αρχιτεκτονική, τη μουσική, τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία (κυρίως τη θεατρική).
Ο νεοκλασικισμός είναι το λογοτεχνικό κίνημα που άνθισε στη Δύση μιμούμενο τα κλασικά πρότυπα. Ο κλασικισμός επικράτησε στην Ιταλία ως νεοκλασικισμός από το 1750 μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι. Διαμόρφωσε πνευματικά την γενιά του Διονύσιου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου. Ο Ανδρέας Κάλβος μάλιστα θεώρησε ότι η ποίησή του, που ήταν στρατευμένη στον αγώνα για την ελευθερία, θα εκπλήρωνε το σκοπό της μόνο μέσω της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας. Ο νεοκλασικισμός κυριάρχησε στην Επτανησιακή Σχολή, αν και διαφέρει από το καθαρά κλασικιστικό ιδεώδες του 17ου αιώνα, επειδή ήδη οι Επτανήσιοι είχαν δεχθεί και προρομαντικά στοιχεία.
Ο ρομαντισμός είναι ένα από τα σημαντικότερα κινήματα όλων των εποχών. Αρχικά εμφανίστηκε στην Αγγλία και τη Γερμανία, αργότερα στη Γαλλία και την Ισπανία και με κάποια καθυστέρηση στην Ελλάδα. Ο ρομαντισμός έρχεται σε σύγκρουση με τον κλασικισμό και τον ορθολογισμό. Αμφισβητεί τους κανόνες, την τυποποίηση, τις ηθικές αξίες του παρελθόντος, γενικά την παράδοση. Στη θέση τους τοποθετεί το συναίσθημα, τη φαντασία, το απόλυτο, το υπερβολικό και το ιδανικό. Κυριότεροι εκπρόσωποι του αγγλικού ρομαντισμού στην ποίηση είναι ο Λόρδος Βύρων και ο Πέρσι Σέλεϊ, στη Γερμανία ο Φρήντριχ Σίλερ και ο Γκαίτε, ενώ σημαντικότερη μορφή του γαλλικού ρομαντισμού υπήρξε ο Βίκτωρ Ουγκό. Επηρεασμένοι από το Γαλλικό ρομαντισμό, οι Φαναριώτες λόγιοι στην Ελλάδα δημιούργησαν την Παλαιά Αθηναϊκή ή Ρομαντική Σχολή (1834-1880) με χαρακτηριστικά: την καθαρεύουσα γλώσσα, το ρητορισμό, τον ερωτισμό και την απαισιοδοξία. Κύριοι εκπρόσωποι: Α. Ραγκαβής, Π. Σούτσος, αδελφοί Παράσχοι.
Το 19ο αι. στα Επτάνησα γύρω από το Διονύσιο Σολωμό έδρασαν σημαντικοί ποιητές. Στην τεχνοτροπία τους επέδρασε τόσο ο κλασικισμός, όσο και ο ρομαντισμός και οι περισσότεροι έγραψαν στη δημοτική γλώσσα. Γύρω από το Σολωμό συσπειρώθηκαν οι: Αντώνιος Μάτεσης, Ιάκωβος Πολυλάς, Ιούλιος Τυπάλδος, Γεράσιμος Μαρκοράς, Γεώργιος Τερτσέτης. Άλλοι πάλι επτανήσιοι λογοτέχνες έμειναν έξω από την επιρροή του Σολωμού, όπως ο Ανδρέας Κάλβος, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης,Λορέντζος Μαβίλης, Ανδρέας Λασκαράτος.
Ο Ρεαλισμός είναι μια τεχνοτροπία που εμφανίστηκε στην τέχνη στα μισά του 19ου αιώνα. Ο όρος δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη λογοτεχνία αλλά και σε άλλες μορφές τέχνης, όπως η ζωγραφική. Στη λογοτεχνία εκδηλώνεται αρχικά στη Γαλλία, με πρώτο και σημαντικότερο εκπρόσωπο τον Gustave Flaubert, συγγραφέα του περίφημου μυθιστορήματος Μαντάμ Μποβαρί. Χαρακτηριστικά του Ρεαλισμού: η πιστή απόδοση της πραγματικότητας, η αντικειμενικότητα, η αληθοφάνεια και η πειστικότητα. Ο ρεαλιστής βάζει την ωμή πραγματικότητα να μιλήσει μόνη της. Η νεοελληνική λογοτεχνία καλλιέργησε συστηματικά το ρεαλισμό μέχρι και σήμερα.
Νατουραλισμός ονομάζεται το ρεύμα που αναπτύχθηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Το όνομα χρησιμοποιήθηκε από μία ομάδα νεαρών λογοτεχνών που αυτοαποκαλούνταν "νατουραλιστές" και θεωρούσαν τον Ζολά δάσκαλό τους, γιατί πρώτος εκείνος είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη "νατουραλισμός" για να εξηγήσει τη ρεαλιστική μορφή που έδινε στα έργα του. Η νατουραλιστική πεζογραφία ξεκινά από την επιθυμία να απεικονίσει την πραγματικότητα με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποίηση. Ο νατουραλιστής μελετά την ηθική συμπεριφορά των ανθρώπων, επισημαίνοντας την ετερονομία των εξωτερικών δυνάμεων και των εσωτερικών παρορμήσεων. Μελετά με τον τρόπο της ψυχολογίας την ανθρώπινη ψυχή και αναλύει τα κίνητρά της. Στην Ελλάδα ο νατουραλισμός πρωτοεμφανίζεται με τη μετάφραση της "Νανά" του Εμίλ Ζολά. Κύριος νεοέλληνας εκπρόσωπος ο Καρκαβίτσας με το " Ζητιάνος", αλλά και ο Κονδυλάκης, ο Θεοτόκης και ο Ξενόπουλος.
Σχολή που αναπτύχθηκε στη Γαλλία, στα μέσα του 19ου αιώνα και ειδικά στη δεκαετία 1866 - 1876. Το όνομα πήρε από το φιλολογικό περιοδικό Σύγχρονος Παρνασσός που αποτελούσε αναφορά στο ελληνικό βουνό Παρνασσός, την κατοικία των Μουσών. Ο Παρνασσισμός εμφανίστηκε ως αντίδραση στο ρομαντισμό και επιδίωξε την πιστότητα, τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια, σε αντίθεση με την υπερπροβολή συναισθημάτων του ρομαντισμού. Γάλλοι εκπρόσωποι: Πωλ Βερλαίν, Τεοντόρ ντε Μπανβίλ. Στη νεοελληνική λογοτεχνία, ο παρνασσισμός κάνει την εμφάνισή του με την ποιητική Γενιά του 1880, τη λεγόμενη Νέα Αθηναϊκή Σχολή και έχει όλα τα χαρακτηριστικά του γαλλικού παρνασσισμού. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο παρνασσισμός αρνείται την καθαρεύουσα και στρέφεται προς τη δημοτική. Οι Έλληνες παρνασσικοί ανήκουν στη γενιά του δημοτικισμού. Εκπρόσωποι: Κωστής Παλαμάς, Ιωάννης Γρυπάρης, Γεώργιος Δροσίνης, Ν. Καμπάς, Αριστομένης Προβελέγγιος, Λορέντζος Μαβίλης και οι κάπως μεταγενέστεροι Άγγελος Σικελιανός, Ν. Καζαντζάκης, Α. Παπαδιαμάντης, Γ. Ξενόπουλος και Κώστας Βάρναλης.
Ο συμβολισμός ήρθε ως αντίδραση στο ρομαντικό στόμφο αλλά και στην ψυχρότητα του παρνασσισμού. Κάνει την εμφάνισή του το 1886, όταν ο γάλλος ποιητής Jean Μοréas δημοσιεύει το μανιφέστο του συμβολισμού. Διαφοροποιείται και από το ρεαλισμό αλλά και από το νατουραλισμό με τη λεπτομερή περιγραφή του κόσμου. Ο συμβολιστής ποιητής τα πράγματα αυτού του κόσμου τα χρησιμοποιεί ως σύμβολα για να εκφράσει ιδέες ή καταστάσεις και συναισθήματα. Χρησιμοποιεί πολλές μορφολογικές και εκφραστικές καινοτομίες: ελεύθερο στίχο, πρωτότυπα σχήματα λόγου, ιδιόρρυθμη σύνταξη και έντονη μουσικότητα στο στίχο.
Ο Μοντερνισμός δημιουργήθηκε ως αντίδραση στις συντηρητικές αξίες του Ρεαλισμού, αλλά και ως απόρριψη της "σιγουριάς" της Αναγέννησης. Εξεγέρθηκε ενάντια στον παραδοσιακό αστικό πολιτισμό, τις αξίες του Διαφωτισμού και του ορθού λόγου, τις καθιερωμένες αξίες και τις συμβάσεις. Επομένως κύρια χαρακτηριστικά του είναι: διάλυση της μορφής, διάθεση για πειραματισμό, ελεύθερος στίχος, τολμηρές μεταφορές, ελεύθεροι συνειρμοί, γλώσσα συμβολική, ελλειπτική, υπαινικτική, πολύσημη, αδιαφορία για την ανάγκη κατανόησης. Μόνιμο γνώρισμά του η αυτοαναφορικότητα, δηλαδή ο στοχασμός της ποιητικής γλώσσας επάνω στον ίδιο της τον εαυτό και τη λειτουργία της.
Το ρεύμα έκανε την εμφάνισή του τις παραμονές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου με δύο διαφορετικές σχολές. Οι Φουτουριστές αναζήτησαν την ανανέωση στην Τέχνη και θέλοντας να δημιουργήσουν τις βάσεις για την τέχνη του μέλλοντος, εναντιώθηκαν στο ρεαλισμό, στην παραδοσιακή σύνταξη και το λόγο. Η σχολή των Ιταλών φουτουριστών ύμνησε τα γνωρίσματα της εποχής: ταχύτητα, δύναμη, πόλεμο, όπλα, πολυτέλεια, μηχανή, που οδήγησαν στο φασισμό και υπηρέτησαν το Μουσολίνι. Ο Ρωσικός φουτουρισμός αντίθετα εκφράστηκε με την Οκτωβριανή Επανάσταση και είχε κύριο εκπρόσωπο τον επαναστάτη-ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκι.
Με το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου κλονίζονται μαζί με τα φιλοσοφικά συστήματα και οι καλλιτεχνικές αντιλήψεις. Οι ντανταϊστές αμφισβητούν τους κανόνες, τις αξίες και το δογματισμό. Έβαλαν τη βάση για την αυτόματη γραφή που υποστήριξαν λίγο αργότερα οι υπερρεαλιστές και κατέληξαν στην άρνηση των πάντων. Κύριοι εκπρόσωποι: Τζαρά, Αρπ, Χούλζενμπεκ.
Γύρω στα 1920 κάνουν την εμφάνισή τους ποιητές επηρεασμένοι απ' το γαλλικό συμβολισμό, τους οποίους κατατάσσουμε στην ομάδα του νεοσυμβολισμού. (Κώστας Ουράνης, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Τέλλος Άγρας, Μήτσος Παπανικολάου, Μαρία Πολυδούρη, Κώστας Γ. Καρυωτάκης κ. ά ). Σε αυτούς τους ποιητές οφείλονται ορισμένες ουσιαστικές αλλαγές στο χώρο της νεοελληνικής ποίησης: αποδεσμεύονται από την παλαμική μεγαλοστομία και από τον ποιητικό ρητορισμό, εισάγουν χαμηλόφωνο και ιδιαίτερα μουσικό τόνο στην ποίησή τους και γίνονται εκφραστές κυρίως τραυματικών συναισθημάτων και ψυχικών καταστάσεων.
Το 1924 αποσχίστηκε μια ομάδα από το Νταντά, γιατί είχε αρχίσει να γίνεται απόλυτο και με ηγετική μορφή τον Αντρέ Μπρετόν που σύνταξε τα "Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού" , δημιουργήθηκε ένας κύκλος καλλιτεχνών : Λουί Αραγκόν, Πωλ Ελυάρ, Πικάσσο. Μέσα από τους δρόμους που άνοιξε ο Φρόυντ, θέλησαν να αναλύσουν το ασυνείδητο και τα όνειρα. Υιοθέτησαν με ενθουσιασμό την αυτόματη γραφή. Ο υπερρεαλισμός μάλιστα δεν θα παραμείνει μόνο λογοτεχνικό κίνημα. Διαμορφώνουν μια στάση ζωής αντίθετη προς τη θρησκεία, την οικογένεια, την εργασία. Πολιτικά εκφράζονται μέσα από τον κομμουνισμό χωρίς όμως οι περισσότεροι να προσχωρήσουν σ' αυτόν. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος θα τους διαλύσει, καθώς οι περισσότεροι στρατεύονται, αλλά η Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία είχε ήδη σημαδευτεί από τον υπερρεαλισμό. Στην Ελλάδα αν και τα κηρύγματά του έφτασαν καθυστερημένα βρήκαν γνήσιους εκφραστές τους: Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Ελύτη, Γκάτσο, Κακναβάτο.
Στα χρόνια γύρω στο 1930 οι συγγραφείς που πρωτοδημοσίευσαν έργα με ανανεωτική διάθεση εντάσσονται στην λεγόμενη «Γενιά του ’30». Βασικό χαρακτηριστικό της ποιητικής ανανέωσης είναι ο ελεύθερος στίχος και η εισαγωγή του υπερρεαλισμού. Στην πεζογραφία καλλιεργείται το αστικό μυθιστόρημα. Μερικοί απ' τους πιο σημαντικούς ποιητές της γενιάς αυτής είναι οι Νικηφόρος Βρεττάκος, Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος Σεφέρης, καθώς και οι υπερρεαλιστές Νίκος Εγγονόπουλος και Ανδρέας Εμπειρίκος.
Η μεταπολεμική λογοτεχνία έχει την αρχή της στα πρώτα χρόνια της κατοχής και είναι έντονα επηρεασμένη από τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Η ποίηση αυτής της περιόδου είναι έντονα πολιτικοποιημένη και οι συγγραφείς είναι κυρίως αριστερής ιδεολογίας. Κατατάσσουμε τους μεταπολεμικούς ποιητές σε δύο γενιές. Η πρώτη γενιά υπήρξε ενεργή στους αγώνες της Κατοχής και εξέδωσαν την πρώτη ποιητική τους συλλογή μετά το 1940. Στην ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρεις τάσεις: α) την αντιστασιακή ή κοινωνική, όπου κυριαρχεί το όραμα για έναν κόσμο πολιτικά και κοινωνικά δικαιότερο (Άρης Αλεξάνδρου, Μανόλης Αναγνωστάκης, Μιχάλης Κατσαρός, Τάκης Σινόπουλος, Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος) β) την νεοϋπερρεαλιστική, όπου οι ποιητές ανανεώνουν την υπερρεαλιστική ποίηση του μεσοπολέμου (Ελένη Βακαλό, Νάνος Βαλαωρίτης, Έκτωρ Κακναβάτος, Μίλτος Σαχτούρης) γ) την υπαρξιακή ή μεταφυσική, στην οποία οι ποιητές ενδιαφέρονται για υπαρξιακά ζητήματα και καταγράφουν την μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου μπροστά στο θάνατο (Νίκος Καρούζος) Οι ποιητές της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς εμφανίζονται σε μια περίοδο που ο ψυχρός πόλεμος εξακολουθεί να απειλεί την ειρήνη. , όμως το αντιστασιακό όραμα για μια καλύτερη πραγματικότητα δίνει τη θέση του σε μια υπαρξιακή αγωνία για την αντιμετώπιση του σήμερα (Κατερίνα Αγγελάκη –Ρουκ, Κική Δημουλά, Μάνο Ελευθερίου, Βασίλη Καραβίτη, Ντίνο Χριστιανόπουλο. Οι ποιητές της δεκαετίας του ’70 μεγαλώνουν σε μια εποχή οικονομικής ανάπτυξης, που αρχίζει να κάνει την εμφάνισή του ο καταναλωτισμός. Τη γραφή τους επηρεάζουν η δικτατορία και η τραγωδία της Κύπρου (Νάσος Βαγενάς, Μιχάλης Γκανάς, Τζένη Μαστοράκη, Μαρία Λαϊνά, Αντώνης Φωστιέρης) Όσον αφορά τη μεταπολεμική πεζογραφία, εδώ ανήκουν οι συγγραφείς που γεννήθηκαν στις δεκαετίες 1920 και 1930 και πρωτοεμφανίστηκαν στα Γράμματα μεταξύ 1945-1974. ( Νίκος Κάσδαγλης, Κώστας Ταχτσής, Ανδρέας Φραγκιάς, Δημ. Χατζής, Γιώργος Ιωάννου ).
We'd love to hear from you. Please send questions or feedback to the below email addresses.
Before contacting us, you may wish to visit our FAQs page which has lots of useful info on Tiki-Toki.
We can be contacted by email at: hello@tiki-toki.com.
You can also follow us on twitter at twitter.com/tiki_toki.
If you are having any problems with Tiki-Toki, please contact us as at: help@tiki-toki.com
Close